मुलांची सुरक्षितता कशी तपासायची… (How To Check Children’s Safety…)

लहान मुलांच्या लैंगिक शोषणाबाबत आजही समाज तेवढा जागरूक झालेला नाही. अनेकदा पालक आपल्या मुलांचे म्हणणे खोटे किंवा बालिश समजून त्याकडे दुर्लक्ष करतात आणि एखादी दुर्घटना घडली की नंतर शाळा, समाज किंवा प्रशासनाला दोष देऊ लागतात, परंतु यासोबतच पालकांनीही जागरूक राहणे गरजेचे आहे. तुम्ही स्वतः सतर्क व्हावे आणि तुमच्या मुलांनाही सतर्क राहावे लागेल. त्यांना सुरक्षेशी संबंधित छोट्या-छोट्या गोष्टी सांगाव्या लागतील. तरच तुमचे मूल सुरक्षित राहील.

खाली दिलेल्या या आकडेवारीवर फक्त एक नजर टाका

नॅशनल क्राईम ब्युरोनुसार, २०१५ मध्ये देशभरात मुलांविरोधातील ९४१७२ गुन्ह्यांची नोंद करण्यात आली होती. यामध्ये सर्वाधिक ११४२० प्रकरणे उत्तर प्रदेशात नोंदवण्यात आली आहेत.

वर्ष २०१४ च्या तुलनेत लहान मुलांवरील गुन्हेगारी प्रकरणांमध्ये १२.९ टक्क्यांनी वाढ झाली आहे.

लहान मुलांच्या बाबत…

• लहान मुलं ही गुन्हेगारांसाठी सोपे लक्ष्य आहेत.
• त्यामुळे मुलांच्या वागण्यात थोडासाही बदल दिसला तर त्याकडे दुर्लक्ष करू नका.
• मुलांशी बोला.
• जर त्यांनी तुम्हाला काही सांगितले किंवा कोणाची तक्रार केली तर त्यांना शिव्या देण्याऐवजी त्यांना समजून घेण्याचा प्रयत्न करा.
• केवळ मुलीच शोषणाला बळी पडतात या भ्रमात राहू नका, मुलांनाही तितकाच धोका असतो.

शाळेत सुरक्षा तपासणी कशी करावी

• जेव्हा मुल खेळण्याच्या शाळेत किंवा पाळणाघरात जाते तेव्हा त्याला त्याचे पूर्ण नाव, पालकांची नावे, घराचा पत्ता आणि किमान दोन फोन नंबर आठवत असल्याची खात्री करा.
• जर मुल स्कूल बस किंवा व्हॅनने शाळेत जात असेल तर बसच्या सुरक्षिततेची खात्री करा. बस चालक आणि परिचर यांची पोलिस पडताळणी झाली आहे की नाही हे तपासा. जर मुलाचा थांबा हा शेवटचा थांबा असेल, तर त्याच्यासोबत कोणी अटेंडंट आहे की नाही हे तपासा.
• बस ड्रायव्हर आणि कंडक्टरचे नंबर ठेवा, जेणेकरून तुम्ही त्यांच्या संपर्कात राहू शकाल.
• घराजवळच्या शाळेत प्रवेश मिळवण्याचा प्रयत्न करा. प्रवेशाच्या वेळी शाळेच्या सर्व वर्गखोल्या, हॉल, उद्यान परिसरात सीसीटीव्ही बसवले आहेत की नाही आणि मुलांच्या सुरक्षेसाठी शाळेने काय तयारी केली आहे हे तपासावे.
• तसेच शाळेतील स्नानगृहे आणि स्वच्छतागृहे किती सुरक्षित आहेत यावर लक्ष ठेवा. तेथे कोणी अटेंडंट बसतो की नाही हे तपासा आणि वेळोवेळी मुलांना याबद्दल विचारत राहा.
• मुलांना गुड टच आणि बॅड टच बद्दल जरूर सांगा. जेव्हा कोणी गैरवर्तन करते किंवा त्यांना स्पर्श करते तेव्हा त्यांचा आवाज कसा वाढवायचा ते त्यांना शिकवा.
• मुलाला समजावून सांगा की शाळा सोडल्यानंतर त्याने फक्त त्याच्या मित्रांसोबतच राहावे. याशिवाय शाळा सुटल्यानंतर एकटेच शौचालयात जावे.
• मुलाच्या हालचालींवर लक्ष ठेवा. त्याच्या वागण्यात किंवा सवयींमध्ये काही बदल दिसल्यास त्याकडे दुर्लक्ष करू नका. मुलाला विश्वासात घेऊन त्याच्याकडून सत्य जाणून घेण्याचा प्रयत्न करा.
• लहानपणापासूनच मुलामध्ये ही सवय लावा की त्याने तुमच्यापासून काहीही लपवू नये. यासाठी दररोज त्याच्यासोबत थोडा वेळ घालवण्याचा नित्यक्रम करा आणि या काळात त्याच्या दिवसभरातील सर्व कामांबद्दल जाणून घेण्याचा प्रयत्न करा.
• सर्वात महत्वाची गोष्ट – मुलासमोर घाबरू नका. त्याला समजावून सांगा की त्याच्यासाठी शाळा ही एक सुरक्षित जागा आहे आणि खबरदारी म्हणून हे सर्व उपक्रम करणे महत्त्वाचे आहे.
• मित्र आणि ओळखीच्यांवरही लक्ष ठेवा.
• जवळचे नातेवाईक किंवा मित्र आणि शेजारी हे करू शकत नाहीत असे कधीही समजू नका.
• प्रत्येकावर शंका घेण्याची गरज नाही, परंतु निश्चितपणे सतर्क रहा.
• मुलांना कधीही कोणासोबत किंवा कोणाच्याही काळजीत एकटे सोडू नका.
• आजकाल अशी अनेक ॲप्स आहेत ज्यांच्या माध्यमातून तुम्ही तुमच्या मुलांवर आणि तुमच्या प्रियजनांपासून दूर असतानाही त्यांच्यावर लक्ष ठेवू शकता.
• शेजारी असो, कौटुंबिक मित्र असो किंवा दूरचे नातेवाईक असो – मुले त्यांच्यासाठी सोपे लक्ष्य असतात आणि संधी मिळताच त्यांना स्पर्श करणे, त्यांना अश्लील क्लिपिंग दाखवणे, त्यांना सेक्ससाठी प्रवृत्त करणे यासारख्या गोष्टी करण्यात ते आनंद घेऊ लागतात. भीतीपोटी बहुतांश मुले याला विरोधही करत नाहीत आणि सर्व काही मुकाटपणे सुरू असते आणि पालकांनाही त्याची जाणीव नसते. आपल्या मुलासोबत असे काहीही होऊ नये, तो लैंगिक शोषणाचा बळी होऊ नये यासाठी काही खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.

• तुमच्या घरी येणाऱ्या लोकांवर लक्ष ठेवा. तुमच्या मुलासाठी धोका निर्माण करणाऱ्या लोकांना ओळखा आणि त्यांना तुमच्या मुलांपासून दूर ठेवा.
• मुलांना योग्य वयात लैंगिक शिक्षण द्या.
• त्यांना सुरक्षित आणि असुरक्षित स्पर्श आणि योग्य आणि अयोग्य काय याबद्दल सांगा.
• नातेसंबंधांचे महत्त्व समजावून सांगा आणि हे देखील समजावून सांगा की त्यांच्याकडे आकर्षित झालेल्या प्रत्येकाशी नाते निर्माण करणे आवश्यक नाही.
• त्यांच्यासाठी नेहमी उपलब्ध रहा. त्यांना सांगा की ते तुमच्याशी कधीही कोणत्याही विषयावर बोलू शकतात.
• त्यांना नाही म्हणायला शिकवा. त्यांना सांगा की एखाद्याला घाबरून त्यांचे बरोबर किंवा चूक मान्य करणे आवश्यक नाही.

वाढत्या मुलांसाठी

• जर तुमचे मूल ८-१० वर्षांचे असेल, तर तो अजूनही खूप लहान आहे आणि त्याला अतिरिक्त काळजीची आवश्यकता आहे.
• अशा मुलांच्या सुरक्षेबाबतही काळजी घेणे गरजेचे आहे.
• मुलं कुठे खेळायला जातात आणि त्यांना काय आमिष दाखवले जाऊ शकते याची जाणीव ठेवा.
• इंटरनेट सुरक्षा महत्त्वाची आहे.
• सोशल नेटवर्किंग हा आता मुलांच्या जगाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. मात्र सायबर गुन्ह्यांच्या दररोज घडणाऱ्या घटना आणि इंटरनेटवर योग्य-अयोग्य मजकूर उपलब्ध असल्याने या सगळ्यापासून आपल्या मुलांना कसे सुरक्षित ठेवायचे, असा प्रश्न पालकांना सतावत आहे.

• सर्व प्रथम, स्वतःला शिक्षित करा. जर तुम्हाला इंटरनेटबद्दल सर्व काही माहित असेल, तर तुम्ही ते तुमच्या मुलाला समजावून सांगू शकाल आणि त्याला त्याच्या प्लस आणि मायनस पॉइंट्सबद्दल सांगू शकाल.
• इंटरनेटवर पूर्णपणे बंदी घालू नका. त्यापेक्षा, तुमच्या मुलाने इंटरनेट वापरण्यासाठीची वेळ मर्यादा निश्चित करा. एक मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करा आणि मुलाला समजावून सांगा की त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी ही मार्गदर्शक तत्त्वे आवश्यक आहेत.
• रात्री उशिरापर्यंत मुलांना मोबाईल किंवा लॅपटॉपवर राहू देऊ नका.